Artur GROTTGER
(1837 Ottyniowice (wschodnia Galicja) - 1867 Amélie-les-Bains (Francja))
Artur Grottger rysownik, malarz rozpoczął naukę malarstwa wcześnie. Pierwszych lekcji udzielała mu matka a następnie student uniwersytetu lwowskiego Ludwik Nowotarski. Pierwszymi jego próbami artystycznymi kierował ojciec. W 1850 roku został wysłany do Lwowa, gdzie przebywając pod opieką rodziców matki uczył się nadal rysunku i malarstwa u J. Maszkowskiego i J. Kossaka. W 1851 wykonał akwarelę Wjazd Franciszka Józefa do Lwowa, za którą otrzymał w 1852 roku stypendium cesarskie, umożliwiające mu dalsze studia. W 1852 roku w Krakowie zapisał się na pierwszy kurs techniki w Wyższej Szkoły Realnej. Następnie rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych, studiując pod kierunkiem W. Łuszczkiewicza i W. K. Stattlera. W Krakowie poznał między innymi J. Matejkę, A. Grabowskiego, Januarego i Zdzisława Suchodolskich, E. Dzieduszyckiego, L. Siemińskiego i W. Pola. Od 1855 do 1859 roku studiował w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, do 1857 roku w Vorbereitungsschule, następnie w Meisterschule pod kierunkiem C. Rubena, C. Wurzingera, K. Mayera, K. Balasa i P. Geigera. Pracę dyplomową pod tytułem Spotkanie Jana III z Leopoldem I pod Schwechatem ukończył w 1859 roku. Grottger był stałym ilustratorem periodyków wiedeńskich „Mussestunden” i „Illustrierte Zeitung”. W 1863 roku został redaktorem naczelnym czasopisma „Postęp”. Grottger dużo podróżował. W 1855 roku przebywał w Śledziejowicach koło Wieliczki u Erazma i Emmy Larysz-Niedzielskich, następnie przebywał na Węgrzech w Alba Regia, Krakowie, Monachium i Lwowie. W 1865 roku opuścił ostatecznie Wiedeń. Pierwsze rysunki i akwarele z okresu dzieciństwa powstawały za zachętą i pod wpływem ojca, który sugerował mu tematy i podsuwał wzory. Były to głównie sceny patriotyczne i batalistyczne często dotyczące czasów powstania listopadowego. Pierwszą kompozycją olejną Wjazd Bolesława Chrobrego do Kijowa namalował w 1850 roku we Lwowie pod kierunkiem J. Maszkowskiego. W Zagórzanach rysował z natury studia pejzażowe i konie. W Krakowie zajął się studiami architektonicznymi. Środowisko wiedeńskie miało wielki wpływ na twórczość Grottgera miedzy innymi twórczość K. Balasa, C. Wurzingera, P. Geigera, J. Führicha i A. Rethla. W niektórych pracach Grottgera objawiło się rozbudzone w Wiedniu zainteresowanie teatrem, utrwaliło się również zamiłowanie do czerpania z wątków literackich, szczególnie u J. I. Kraszewskiego, H. Rzewuskiego i W. Scotta. Twórczość malarska Grottgera przebiegała wieloma wątkami . Malował olejno i akwarelą. Akwareli używał początkowo do kolorowania rysunku. W latach późniejszych, posługując się swobodnie plamą, nadał jej walor samoistnego kształtu plastycznego. Swobodniejszym pracom sprzyjały podróże i pobyty na wsi. Plonem wizyt w Śledziejowicach były wdzięczne i bezpretensjonalne akwarele. Na Węgrzech malował znakomite studia koni, wyjazd do Wenecji przyniósł rozjaśnienie i ożywienie palety oraz nowy zasób tematów. Ważny i znaczny ilościowo zespół stanowi portretowe malarstwo. Część wizerunków powstała na zamówienie. Odrębną grupę tworzą bardziej swobodne i autentyczne wizerunki osób bliskich, rodziny i przyjaciół, studia portretowe wieśniaków i młodych dziewcząt. W 1861 roku powstał pierwszy z patriotycznych cykli „Warszawa I”, kontynuacją tego był cykl następny „Warszawa II”. Kolejnym cyklem była „Polonia”, „Bór Litewski”. Ostatni cykl „Wojna” powstał w 1867 roku. W powstańczych kartonach Grottger stworzył sugestywny obraz wydarzeń lat sześćdziesiątych, który utrwalił się w świadomości kilku pokoleń Polaków. Dzieła te były rozpowszechniane w albumach, między innymi przez wiedeńską firmę F. Bondy i już współcześnie zyskały ogromną popularność. Wszystkie cykle były przyjmowane pochlebnie lub wręcz entuzjastycznie. Struktura cykli składała się z wielu różnorodnych elementów. Grottger celował w realistycznym oddaniu szczegółów między innymi wnętrz, sprzętów, przedmiotów i tkanin, upiększając równocześnie i idealizując postać ludzką. Romantyczne rekwizyty i atmosferę, oddawaną najczęściej za pomocą silnego światłocienia, łączył z elementami klasycznymi, autentyzm i naturalność z efektami teatralnymi, a do rzeczowej i drobiazgowej narracji wprowadzał motywy symboliczne, patetyczne i wzniosłe. Mimo takich kontrastów cykle zachowały charakter dzieł jednorodnych o niezwykle sugestywnej wymowie. Prace Grottgera były wielokrotnie wystawiane w kraju i za granicą. We Lwowie od 1851 roku, w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie od 1857 roku, w Wiedniu od 1859 roku, w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie od 1866 roku, w Salonie Krywulta. Zbiorowe pokazy prac odbyły się we Lwowie w 1870 roku, w 1962 roku w Lwowskiej Galerii Obrazów, w 1885 i 1924 roku w Krakowie, w 1907 i 1908 roku w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Dzisiaj jego prace znajdują się miedzy innymi w zbiorach Muzeów Narodowych Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Szczecina, w Muzeum Sztuki w Łodzi, w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Muzeum Okręgowym w Lublinie, w Lwowskiej Galerii Obrazów i w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu.
