Portret mężczyzny

Jan Matejko urodził się w Krakowie w domu muzyka, Czecha Franciszka Ksawerego przybyłego do Polski ok. 1807 roku i matki Joanny Karoliny Rossberg córki siodlarza krakowskiego. Od wczesnego dzieciństwa wzrastał w domu przesiąkniętym patriotyczną atmosferą. Po wczesnej śmierci matki był pod dużym wpływem starszego brata Franciszka, pracownika naukowego Uniwersytetu Jagiellońskiego, który namówił ojca aby posłano Jana na studia artystyczne. Rozpoczął je w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie w 1852 roku i kontynuował do 1858 roku. Studiował pod kierunkiem Wojciecha K. Stattlera, a od 1853 u Władysława Łuszczkiewicza. W grudniu 1958 roku wyjechał na studia do Monachium i studiował na tamtejszej akademii u Hermana Anschźtza na kursie przygotowawczym, zwanym Naturklasse, gdzie w 1859 roku otrzymał medal za rysunkowe studium aktu męskiego. W Monachium, podobnie jak w Krakowie, dużo pracował samodzielnie, malując szkice z historii Polski, skrupulatnie inwentaryzując bawarskie polonica i zbierając materiały do Ubiorów w Polsce. Pierwsze zakupy obrazów Matejki takich jak Otrucie królowej Bony, Jan Kazimierz na Bielanach czy Śmierć Wapowskiego przez warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych pozwoliły artyście osiągnąć niezależność materialną. Wybuch i klęska powstania styczniowego odcisnęły trwały ślad w psychice Matejki, oddziałując na uformowanie się ideowego programu jego twórczości, nakierowanej odtąd na służbę narodowi przez kształtowanie świadomości społeczeństwa polskiego i przypomnienie światu o przeszłości i losie Polski. Wtedy też ukończył Kazanie Skargi, osiągając pełen sukces, a w uznaniu zasług mianowany został członkiem Krakowskiego Towarzystwa Naukowego. Ukończona w 1869 roku Unia lubelska przyniosła mu powszechne uznanie w kraju. W 1872 otrzymał godność członka nadzwyczajnego Akademii Umiejętności w Krakowie, a w 1873 roku mianowany zostało dożywotnio dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. W kraju wstawiał w Krakowie w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, gdzie zadebiutował obrazem Jagiełło z Witołdem modlący się przed bitwą pod Grunwaldem. Wiele wystawiał poza granicami kraju w Paryżu, Wiedniu, Berlinie, Brukseli, Londynie, Petersburgu i Rzymie.
Wielkość Matejki leży w jego bardzo osobistej koncepcji malarstwa historycznego, w sile i kształcie jego wizji, opartej na uczuciu i intuicji, a nie rygorystycznym odtwarzaniu rzeczywistości.