Bankier żydowski liczący pieniądze

Obraz S. Hirszenberga jest prawdopodobnie uwspółcześnioną wersją obrazu Quentina Massysa* pt. „Bankier z żoną” znajdującego się w Muzeum w Luwrze. Obraz Q. Massysa z podanym tytułem oraz z analogicznym przesłaniem, przedstawia małżeństwo, w którym żona nie akceptuje profesji męża. Świadczy o tym jej pełne dezaprobaty spojrzenie skierowane na męża, którego wyraz oczu jest zimny i wyrachowany.

„… Para małżonków zajęta jest codziennymi czynnościami. Mężczyzna sprawdza poziom wagi, którą przesuwa nieco do kobiety, aby zasięgnąć jej rady. Ona, przytrzymując palcami kartkę, by nie zgubić czytanego fragmentu, przygląda się zajęciu męża jakby z powątpiewaniem, świadoma, że lichwa nie ma nic wspólnego z religią. Postacie małżonków kontrastują ze sobą: kupieckiej przebiegłości przeciwstawione są wiara i pokora. Opozycję sacrum i profanum podkreślają niektóre szczegóły kompozycji. W lusterku na stole, które jest cytatem z van Eycka, odbija się rama okienna w formie krzyża, będącego wyraźną aluzją do religii. Dwie postacie widoczne za drzwiami, po prawej stronie obrazu, sugerują, że nawet ten uporządkowany świat może się stać przedmiotem plotek". A. Fregolent, Muzea świata, Luwr, Paryż

* Quentin Massys (Matsys, Metsys, Messys, ur. między 1465 a 1466 w Leuven, zm. 1530 w Antwerpii) – malarz niderlandzki. Był założyciel szkoły malarskiej w Antwerpii. Tam również został członkiem cechu malarzy. Jego twórczość jest typową dla tego okresu mieszanką późnego gotyku i renesansu. Charakterystycznymi cechami w jego obrazach jest precyzja w oddaniu detali, zachowanie praw perspektywy, a jednocześnie niezwykła ekspresja, prezentowanie silnych religijnych przeżyć. Według historyków sztuki w dziełach Massysa widoczny jest wpływ sztuki Dirka Boutsa. Massys zmarł w wyniku epidemii.

Obraz S. Hirszenberga „Bankier żydowski liczący pieniądze” został przebadany w laboratorium Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w listopadzie 2011 roku. „…Według opisu badanego obrazu jest wykonany w „technice pastelowej” w całości, nie zawiera technik mieszanych. Obraz posiada nieliczne zabiegi konserwatorskie w postaci retuszy scalających (wykorzystujące farbę z obrazu) oraz fragmentaryczne ubytki warstwy malarskiej. Spod retuszy prześwituje warstwa podłoża. Sygnatura jest wykonana tą samą techniką co obraz i nie nosi żadnych śladów ingerencji. Fotografia w podczerwieni pokazuje rysunek jaki jest pod warstwą malarską. Widać, które części obrazu powstały na etapie rysunku, a które w trakcie malowania farbami. Obraz ma bardzo dokładny rysunek i widać, że autor poświęcił mu dużo uwagi. Obraz przechowywany był w ramie i pod szkłem, więc zachował ładne naturalne barwy”.